De zes industriële clusters in Nederland staan voor een grote verduurzamingsopgave. Om ze daarbij te ondersteunen is eind 2023 door de toenmalige minister van Economische Zaken en Klimaat Micky Adriaansens in elk cluster een regisseur aangesteld. In deze serie vertellen deze clusterregisseurs over zichzelf, hun werk en hun doelen. Waar staat het cluster op de groene ladder? Dit keer: Cees Oudshoorn van Zeeland/West-Brabant.
Vertel eens, wat doet een clusterregisseur precies?
‘Een clusterregisseur opereert tussen het departement en het cluster zelf en helpt partijen in het cluster om de energietransitie te versnellen. Uiteindelijk moet de clusterregisseur bedrijven, netbeheerders en energieproducenten helpen om tot investeringsbeslissingen te komen. Dat zijn existentiële beslissingen. Ik zie een enorme bereidheid bij de industrie om stappen te zetten naar verduurzaming. De vraag is: doen ze dat in Nederland of elders? Als clusterregisseur help je omstandigheden creëren waardoor ze kiezen voor de Nederlandse clusters.’
Waarom heeft de minister u benoemd, denkt u?
‘Ik heb bij elkaar veertig jaar gewerkt bij het ministerie van Economische Zaken en in de directie van VNO-NCW. Dat ik de overheid en het bedrijfsleven goed ken, zal een rol hebben gespeeld.’
Wat kenmerkt het cluster Noord-Nederland?
‘Zeeland en West-Brabant hebben een veelzijdige industrie. Vooral rondom Vlissingen, Bergen op Zoom en het Terneuzen-Gentkanaal, grensoverschrijdend ook. Zeeland is tegelijkertijd een belangrijke schakel in de totale energievoorziening. Omdat er kernenergie wordt geproduceerd en vanwege de plannen voor wind op zee en waterstof. Die windenergie komt straks in Zeeland aan land en moet worden opgeslagen in batterijvelden of waterstof. Zeeland is het grootste waterstofcluster in de Benelux en wil dat blijven. Maar dan met meer waterstofproductie en -doorvoer.’
Op welke sport van de groene ladder staan jullie?
‘We staan hoog op de ladder wat betreft het maken van plannen. We weten wat industriële bedrijven willen doen. Maar we zijn die plannen nog niet aan het realiseren. Een betere beeldspraak is een brug: we weten hoe we die moeten bouwen en wat er voorbij het water aan duurzame toekomst ligt. Maar we komen de brug nog niet over. De juiste condities zijn er niet, de operationalisering vergt tijd en er is onzekerheid of opleveringsdata gehaald worden. Bedrijven vergelijken de investeringscondities hier met die in andere landen. Wij moeten ervoor zorgen dat die In Nederland goed zijn. Dan wordt die brug hier aangelegd.
Voor de industrie zijn investeringsbeslissingen moeilijker te nemen dan voor sommige andere spelers. Ze kunnen uit concurrentieoverwegingen de kosten niet doorvertalen in hun tarieven zoals netwerkbedrijven. Een staatsbedrijf kan een waterstof-backbone aanleggen, maar gaat door die buizen straks wel voldoende waterstof om te worden gebruikt in een verduurzamende industrie in Nederland?’
Wat is het grootste obstakel?
‘Voordat bedrijven een beslissing nemen over een investering, moeten ze hun businesscase rondkrijgen. Vaak gaat het om multinationals waar de Nederlandse tak de investering moet verdedigen bij het hoofdkantoor. Dan is het een obstakel dat de elektriciteitskosten hier veel hoger zijn dan in de omringende landen en elders in de wereld. Wanneer het risico van kostenoverschrijding van CO2-opslag eenzijdig bij de industrie terechtkomt, werkt dat ook niet mee. Zolang er te weinig groenewaterstofketens zijn tot en met de consument, komt groene waterstof, gemaakt met elektrolyse, niet voldoende van de grond. Op al deze punten is de overheid aan zet.
Gelukkig worden al deze obstakels onderkend; er zijn en worden nu allerlei onderzoeken naar gedaan. In het voorjaar van 2025 verwacht het kabinet een besluit te nemen over de elektriciteitskosten. En hopelijk eerder al over CO2-opslag, wat ook een impuls kan geven aan blauwe waterstof. Die wordt gemaakt met aardgas waarbij je vrijkomende CO2 opslaat. Dan krijgen bedrijven de businesscases beter rond. Wanneer we dan ook tijdig de benodigde infrastructuur hebben, en uitvoeringsproblemen in procedures en vergunningverlening weten op te lossen, gaan we de transitie echt meemaken. Bedrijven maken natuurlijk ook strategische afwegingen in welk land ze produceren. Maar laten we ervoor zorgen dat we hoog op hun lijstje blijven staan.’
Wat kunt u in uw rol als regisseur hieraan doen?
‘Zorgen voor goede beleidscondities is onderdeel van het Nationaal Programma Verduurzaming Industrie. Wat wij als clusterregisseurs daarover rechtstreeks van bedrijven horen, brengen we naar de beleidstafels. Maar de meeste aandacht gaat uit naar de operationele randvoorwaarden. Die zijn vaak clusterspecifiek. Voor zaken als netcongestie kan je ook regionaal oplossingen vinden. Dat doe ik met de provincie, netbeheerder TenneT en de bedrijven zelf.
Verder proberen we te vernieuwen in projectprocedures om de aanleg van nieuwe infrastructuur te versnellen. Bijvoorbeeld bij de 380 kv-verbinding onder de Westerschelde, voor de stroomvoorziening van Zeeuws-Vlaanderen. Ik probeer alle partijen bijeen te brengen: Rijksoverheid, provincie, TenneT, North Sea Port en andere Zeeuwse bedrijven, verenigd in Smart Delta Resources. Samen kunnen we proberen sneller te opereren. Ten slotte praat ik met onder meer maatwerkbedrijven als Dow Terneuzen, kunstmestproducent Yara, Zeeland Refinery, en met andere clusterpartijen als Air Products en Orsted. Zo krijgen we beter in beeld wat er nodig is, en zijn we waar nodig bedrijven van dienst.’
Waar ligt u wakker van?
‘Ik ben te oud om nog wakker te liggen van zakelijke vraagstukken. Zodra ik het vertrouwen verlies dat deze transitie gaat lukken, is het ook snel gebeurd met het clusterregisseurschap. Maar ik ben optimistisch, want ik voel steun voor de industrie van de Nederlandse regering. Ook uit Europees perspectief is er een beleidswenselijkheid om hier industrie te hebben, juist ook basisindustrie. Doordat Nederland aan de ondiepe Noordzee ligt kunnen we CO2 opslaan en windenergie en waterstof produceren. We hebben de verantwoordelijkheid dat voordeel goed te benutten. Niet alleen voor Nederland, maar ook een sterk en verenigd Europa.’
